پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره انعام چیست؟


پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «اَنعام» است که به معنای حیوانات چهارپا می باشد.

سبب نامگذاری سوره فوق به نام «انعام» آن است که در آیه 136 تا آیه 146 این سوره مکرراً سخن از چهارپایان گفته شده و احکام و قوانین مربوط به آنان بیان شده است.

شمارگان: دارای 165 آیه و 3860 کلمه(1) و 12254 حرف است.

نزول: سوره انعام در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گشت، این سوره پنجاه و چهارمین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمده(2) و بعد از سوره حِجر و قبل از سوره صافات نازل شده است، و تاریخ نزول آن را سال چهارم بعثت گفته اند.

یعنی هنگامی که دعوت سرّی پیامبر صلی الله علیه و آله پایان یافت و ماموریت یافت که بطور علنی مردم را به اسلام فراخواند. اما از نظر ترتیب فعلی قرآن، انعام، ششمین سوره قرآن است.

فضایل: در مورد فضیلت این سوره در روایات حکایت شده که:
«سوره انعام را به هنگام نزول، هفتاد هزار فرشته بدرقه کردند، و کسی که آن را بخواند، تمام آن فرشتگان برای او آمرزش می طلبند.(3)»

تذکر: البته این پاداش برای کسی است که در پرتو این سوره، جانش را از سرچشمه توحید سیراب کند و به محتوای آن عمل نماید.

ویژگی ها: سوره انعام بعد از سوره حمد، اولین سوره در چینش فعلی قرآن است که به عنوان سوره مکی از آن یاد می شود، و از روایات اهل بیت علیهم السلام و سخنان مفسران استفاده می شود، که این سوره یکباره بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمده است.

در این سوره نام خدا 70 بار یاد شده است.

اهداف: اهداف اساسی این سوره دعوت به اصول دین یعنی توحید، نبوت و معاد است.

مطالب: مطالب عمدۀ این سوره عبارتند از:
الف) عقاید:
1. پافشاری بر یگانگی خدا. (آیات 1 و 12 و 59 و 60)
2. مبارزه با شرک و بت پرستی. (آیه 151 و...)
3. اثبات رسالت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و بیان جایگاه قرآن. (آیات 19 و 114)
4. مباحث مربوط به قیامت و ایمان به روز واپسین. (آیات 12 و 164)
 
ب) داستان ها:
1. اشاره ای به تکذیب و استهزاء پیامبران پیشین. (آیه 10)
2. داستان ابراهیم پیامبر بت شکن و موّحد خدا. (آیات 75-83)
 
ج) احکام و قوانین:
1. احکام مربوط به حلال و حرام بودن گوشت چهارپایان از قبیل گاو، گوسفند، شتر و ردّ عقاید خرافی در این موارد. (آیات 136 تا 146)
2. ممنوعیت کارهای زشت آشکار و پنهان. (آیه 151)
3. ممنوعیت آدم کشی. (آیه 151)
4. ممنوعیت فرزند کشی. (آیه 151)
5. نهی از خوردن مال یتیم. (آیه 151)
6. انصاف در وزن کردن و پیمانه کالاها. (آیه 151)
د) مسایل فرعی: 1. مجادله و بحث با مشرکان با برهان عقلی و آیات تکوینی.
2. لزوم رعایت عدالت در گفتار. (انعام / 152)
3. لزوم وفای به عهد و پیمان. (انعام / 152)

پی‌نوشت‌ها:
(1) ر. ک: آشنائی با سوره های قرآن، ص 36. ولی دکتر شحاته در اهداف و مقاصد سوره ها، ص 131 تعداد کلمات سوره انعام را 3035 می داند.
(2) در تفسیر نمونه از این سوره به عنوان شصت و نهمین سوره قرآن یاد شده است. (نمونه، ج 5، ص 144). اما در آشنایی با سوره ها، شیخ الاسلامی آن را پنجاه و چهارمین سوره قرآن می داند. (ص 36).
(3) ر. ک: نمونه، ج 5، ص 144.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.